مقاله دیدگاههای فقهی در مورد ماهیت حریم خصوصی
مریم مشکواتی – طلبه سطح 4 حوزه علمیه جامعه النور شیراز – مدرس و معاونت پژوهش حوزه علمیه فاطمه الزهرا (س) شیراز
چکیده:
حریم خصوصی یکی از ارزشمندترین مفاهیم نظام های حقوقی توسعه یافته است و در زمره ی مهم ترین حقوقی است که ارتباط تنگاتنگی با کرامت انسانی دارد. هدف آن تعالی شخصیت انسان و به دیگر سخن تکریم تمامیت مادی و معنوی انسان است. حریم خصوصی با استقلال و آزادی انسان ها و حق تعیین سرنوشت برای خود ارتباط دارد. لزوم حمایت از حریم خصوصی و عدم مداخله در امور خصوصی دیگران یکی از آموزههای مهم اسلام نیز می باشد. در آیات متعددی از قرآن بر لزوم رعایت حریم خصوصی اشخاص تاکید شده است. سنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیه السلام) و سیره مسلمانان نیز سرشار از توصیه هایی در پرهیز از نقض مصادیق مختلف حریم خصوصی است.
نکته ای که ذکر آن ضروری به نظر می رسد این است که: در نگاه اول بعضی از اصول و واجبات مسلم فقهی با حریم خصوصی در تعارض می باشد. از جمله این واجبات، امر به معروف و نهی از منکر، قاعده ی تعزیر و اجرای مجازات مستوجب حد است. زیرا این واجبات به ظاهر دخالت در حریم خصوصی دیگران را جایز می دانند.
در این باره باید گفت: در کنار چنین واجباتی، واجبات دیگری نیز وجود دارد که با ملاحظه مجموع آنها باید به امر به معروف و نهی از منکر، قاعده تعزیر و اجرای مجازات مستوجب حد پرداخت. امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حد از مصادیق دخالت در حریم خصوصی نیست، امر به معروف و نهی از منکر معمولا در مواردی انجام می شود که شخصی تظاهر به فسق می کند و اجرای حد هم مجازاتی است نسبت به شخصی که برخلاف آن قانون عمل کرده است.
مهم ترین قید واجبات و اصول فقه، اصل ممنوعیت تجسس، در نظر داشتن مصلحت مجرم و جامعه در اجرای تعزیر توسط امام و ادله ی اثبات جرایم در اسلام است. حریم خصوصی مانند سایر حقوق اجتماعی، حقی است مقید و این حق توسط اصول حقوقی دیگر نظیر اصل حرمت ضرر به دیگری، اصل تزاحم (مصلحت اهم و مهم) و اصل رعایت اخلاق در صیانت از ارزش های جامعه مهم ترین اصول محدود کننده حریم خصوصی هستند.