عفو و گذشت از دیدگاه اسلام
معصومه کرانی
حمد و سپاس بیکران خداوندی را که با قدرت بی انتهایش جهان هستی را پدید آورد و نعمت هایش را بر ما ارزانی داشت و بر اساس حکمت بالغه اش تدبیر امور را بر عهده گرفت و انسان را بر بسیاری از مخلوقات برتری داد و درک سخن را به وی آموخت و دانش و قلم را در اختیار او قرار داده و درود فراوان بر تمام سفیران الهی، آن انسانهای شایسته و برگزیده ای که خداوند آنان را به رهبری مردم برانگیخت تا، بندگان با پیروی از دستوران آسمانی آنان دچار گمراهی نشوند و در دنیا و آخرت از سعادت و نیکبختی برخوردار گر دند به ویژه به آخرینشان حضرت محمد مصطفی(ص) که برتر از همگان است و پیام آور قرآن و مکتبش غنی تر ین مکتب است.
و سلامی همراه با اخلاص بر اولیای گرانقدرش که عهده دار مقام امامت اند و یکی از دو ثقل اند به خصوص بر خاتم آن ها حضرت بقیه الله الاعظم امام زمان (عج) که در پس پرده غیبت، در انتظار روزی است که فرمان الهی در رسد و با قیام گسترده اش صحنه عالم را از بیدادگری نجات دهد و عدل و قسط را جایگزین کند.
در صحنه ی زندگی اجتماعی بشر، کمتر کسی را می توان یافت که از عیب پاک بوده و از لغزش مصون باشد. اگر هم چنین افرادی پیدا شوند، بسیار نادرند؛ زیرا انسان همواره گرفتار کشمکش غرایز حیوانی و تمایلات عالی انسان خویش است و هر کاری هم که از او سر می زند، فرآیند نزاع این دو نیروست. پس به طور طبیعی می توان انتظار داشت همه ی کارهای یک فرد درست و پسندیده باشد. هر کس به مقتضای حال خود کم و بیش لغزش هایی دارد. زیان ناشی از این لغزشها، همیشه منحصر به خود انسان نمی شود، بلکه در مواردی گریبان دیگران را نیز
می گیرد و موجودیت و منافع آنان را به خطر می اندازد.
حال با این گونه لغزشها که گهگاه از این و آن سر می زند چه باید کرد؟ اگر قرار باشد
همه ی خطاکاران با هر وضعیتی که دارند مجازات شوند و هر کس بخواهد آزار و اذیت دیگری را تلافی کند و دیر یا زود از او انتقام بگیرد، چه پیش خواهد آمد و صحنه ی زندگی بشر را چه جهنم سوزانی از خشم، کینه و نفرت فرا خواهد گرفت؟ اینجاست که سخن از مکارم اخلاقی و فضایل عالی انسانی به میان می آید و ارزش های والای آنها مشخص می شود. عفو و گذشت یکی از این مکارم والا و بلکه به قول امام علی(علیه السلام) تاجی زینت بخش بر سر همه آنهاست. «العفو تاج المکارم» گذشت زینت بزرگواریهاست. این خوی پسندیده پرتویی از مسرت واقعی و موجبی از عواطف و احساسات انسان دوستانه را در دلها ایجاد می کند. کینه ها و دشمنی ها را از آن می زداید و موجب می شود که خصم دست از خصومت برداشته و طرح دوستی و محبت بریزد.
این پژوهش به دلیل اهمیت بسیار زیاد عفو و گذشت و نقش اثرات فوق العاده ای که در زندگی فرد و جامعه از خود به جا می گذارد بدین موضوع پرداخته، غالب منابع در این پژوهش اخلاقی- تفسیری می باشد مانند گذشت عالی ترین کرامت انسانی جعفر بیاتی، زیبایی های اخلاقی حسین انصاریان تفسیر المیزان، نمونه و … روش مورد استفاده در آن بر اساس نگرش کاربردی، بر اساس راهبرد توصیفی و نحوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد.
پژوهش اضر شامل پنج بخش است، بخش اول مربوط به کلیات این تحقیق است. بخش دوم در دو فصل حقیقت و مفهوم عفو و اهمیت و جایگاه آن را مورد بررسی قرار می دهد. بخش سوم در دو فصل شرایط و آداب عفو و همچنین چند نمونه از مصادیق عفو را بیان می کند. بخش چهارم با عنوان عفو و غفران الهی در دو فصل گستردگی عفو الهی و ملزم نبودن او به مغفرت، مراتب، اسباب و شروط مغفرت الهی را بیان می کند.
و در پایان، بخش پنجم در دو فصل شامل آثار دنیوی و اخروی عفو در زندگی فرد و جامعه می شود.
به امید اینکه این تحقیق قطره ای از دریای بیکران علم اخلاق و علوم الهی برای تشنگان راه سعادت و کمال باشد.