شمیم آسمان

زهرا برمشوری[1]     

چکیده:

همه­ی دختران و پسران با رسیدن به سن بلوغ یکی از آرزوهایشان این است که ازدواج کنند و با ازدواج به آرامش برسند. هر کدام را خدا طوری آفریده که بدون همسر ناقص هستند. و هدف از ازدواج تنها ارضای میل جنسی نیست بلکه ازدواج باعث رشد و شخصیت بخشی انسان می­شود. ازدواج برکات زیادی دارد. از جمله آرامش، سازندگی اخلاق، ازیاد جمعیت و نسل، خوش اخلاق شدن و افزایش مروت، الفت میان دلها، امان یافتن از فریب شیطان، کامل شدن، افزایش رزق و روزی و مستقل بودن و کسب معنویت. و برای ازدواج رسیدن به بلوغ جنسی، عقلی، عاطفی و بلوغ اقتصادی لازم است. تعدد زوجات اگر با رعایت عدالت و مساوات بین آنها باشد اشکالی ندارد و اگر زن آرامش در خانه را حفظ کند و خود را برای همسر خود بیاراید مرد به فکر ازدواج دوم نمی­افتد. و مرد باید در ازدواج بداند که زن او مانند گل است و این را بداند با او مانند گل رفتار کند.

کلید واژه­ها: ازدواج، اسلام، زن، مرد، بلوغ.   
[1]. حوزه علمیه فاطمه الزهرا (سلام الله علیها)- شیراز- طلبه سال دوم.

 

مقدمه:

همه دختران و پسرانی که به سن بلوغ می رسند بزرگ ترین هدفشان این است که ازدواج کنند و با تشکیل زندگی استقلال و آزادی بیش تری بدست بیاورند و یار و محرم رازی داشته باشند که بتوانند با یار خود همدردی کنند. و احساس آرامش بیشتری از این همدلی و همدردی پیدا کنند. و آنان با ازدواج کردن زندگی سعادتمندانه­ای را تشکیل می دهند و برایش جشن می­گیرند. انتخاب همسر و تشکیل خانواده یک نیاز طبیعی است که در وجود انسان­ها قرار گرفته است و این یکی از نعمت­های بزرگ خداوند است و باعث آرامش و آسایش جوانان می شود. خداوند بزرگ در قرآن از این نعمت بزرگ یاد می کند. که ازدواج برای آرامش است اما این یک آرامش معمولی نیست و  شامل وقار، ثبات فکری و روحی، احساس با ارزش بودن، احساس شخصیت و آبرو نیز می شود. و علاوه بر ساختن آینده ی خود با ازدواج در دنیا برای کسب سعادت در جهان آخرت نیز گامی         بر می دارند. در همه ادیان و مذهب های مختلف ازدواج است و مخصوص دین اسلام نیست و ازدواج و نیاز جنسی خود یک حد و مرز دارد که نمی توانند آزاد باشند و حد و مرزش         ازدواج است و ازدواج مخصوص انسان ها نیست بلکه پیوند در موجودات زنده گیاهان و نباتات و حیوانات نیز وجود دارد.

1- مفهوم شناسی

معنای لغوی واژه ازدواج: واژه ازدواج عربی است ولی کاربرد چندانی در امر زناشویی ندارد و آنچه در این زمینه در قرآن و زبان عرب، کاربرد بیشتری دارد، واژه­ی (نکاح ) و (ازدواج) است هنر انتخاب همسر.[2]  

2- تشکیل خانواده ، تولدی دوباره

وجوب ازدواج و تشکیل خانواده برای جوانانی که فشار جنسی و شهوت آنان را تحت تاثیر قرار داده است مانند نماز واجب است.[3] خدای مهربان در سوره­ی مومنون ازدواج را در میان نماز و روزه قرار داده است؛ اول روزه دوم ازدواج، سوم نماز. «… الصائمات والحافظین فروجهم والحافظات والذاکرین الله والذاکرین الله کثیرا …»[4]

3- فواید کلی ازدواج

ازدواج اگر به موقع و حساب شده صورت گیرد، فواید زیادی دارد و به طور کلی به قرار زیر است: 1- ازدواج انجام وظیفه­ای است که خداوند به گردن انسان گذاشته است. 2- موجب خشنودی و خرسندی خداوند متعال  و مباحات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می گردد.[5] 3- روزی انسان را زیاد می کند. 4- باعث تبدیل عشق های دروغین به عشق های راستین می شود.

4- آثار و برکات ازدواج

بی شک هیچ بنایی در اسلام مقدس­تر از بنای  ازدواج نیست زیرا در این بنای مقدس زن و مرد به آرامش حقیقی رسیده و نیاز طبیعی خود که ازدواج است را بر طرف کرده اند. و مهم ترین فایده­ی ازدواج آرامش فردی و اجتماعی و دنیای و آخرتی دارد، بدین جهت ترک ازدواج برای کسانی که زمینه­ی ازدواج برای آنان فراهم است و ازدواج نمی کنند (گناه) قلمداد کرده اند (چنان که روزی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مردی به نام عکاف فرمود:

«آیا همسر داری؟ عرض کرد: خیر ای رسول خدا پرسید: آیا کنیزی داری؟ عرض کرد: نه یا رسول الله. پرسید: آیا توان مالی داری؟ عرض کرد: آری. پیامبر فرمود: تزوج و الا مات من المذنبین؛ ازدواج کن، و گرنه از گناهکاران هستی.»[6]

1-4 آرامش

از آثار و برکات ازدواج؛ 1) آرامش 2) سازندگی اخلاقی. اکثر اضطراب های روانی و عدم تعادل روحی، خودکشی ها قتل ها و جنایات مربوط به مجرد ها است. پیامبر خدا (صلی آله و علیه و آله و سلم) می فرمایند: «بهترین های امت من، همسر دارانند و بدترین امتم، بی همسرانند.»[7]

2-4 ازدیاد جمعیت و نسل

یکی از ثمرات ازدواج این است که فرزند آوری زیاد می شود و باعث بقای نسل انسان می شود. معصومان تولید و تکثیر نسل را از اهداف ازدواج خوانده اند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «ازدواج کنید تا جمعیت شما زیاد شود، زیرا من در روز قیامت به وجود شما، حتی به فرزندان سقط شده­تان، بر سایر امت ها می­بالم.»[8]

3-4 خوش اخلاق تر شدن و افزایش مروت

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): «زنان بی همسر را همسر دهید، زیرا با این کار خداوند متعال می­فرمایند: اخلاق آنان را نیکو می­گرداند و روزی­هایشان را گشایش
 می بخشد و بر مروت آنان می­افزاید.»[9]

4-4 الفت میان دلها

امام هادی (علیه السلام) در کلامی نورانی می فرماید: «خداوند عزو جل، وصلت را مایه­ی الفت دل­ها و پیوستگی نسبی قرار داد. رشته­های خویشاوندی را به هم می­پیوندد و آن را مایه­ی مهر و محبت می­سازد و این یکی از نشانه­های خداوند است.» 

5-4 امان یافتن از فریب شیطان

غریزه­ی جنسی مانند اسب سرکشی است که در وجود هر آدمی نهفته است که اگر در راه درست قرار بگیرد و به گناه و انحراف کشیده نشود ثمرات زیادی دارد.

6-4 کامل شدن

        شهید مطهری (قدس سره) درباره ی تکامل و تشکیل خانواده می­نویسند:

«تشکیل خانواده،  یک نوع علاقه مند شدن به سرنوشت دیگران است … و یکی از علل این در اسلام، ازدواج یک امر مقدس و عبادت تلقی شده است همین است … ازدواج اولین مرحله خروج طبیعی فردی و توسعه پیدا کردن شخصیت انسان است … پختگی­ای که در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده ایجاد می­شود  در هیچ جای دیگری نمی­توان به آن رسید و آن را فقط در ازدواج و تشکیل خانواده باید بدست آورد.»[10]

7-4 افزایش یافتن رزق و روزی

اولین مشکل و ایراداتی که جوانان برای ازدواج، مطرح می­کنند مشکل مالی است که دین اسلام به عکس آن را می­داند چنان که فردی نزد پیامبر آمد و از نیازمندی (اش) شکایت کرد ایشان فرمود به وی ازدواج زندگی اش (به برکت ازدواج) وسعت یافت.[11]

8-4 مستقل بودن جوان و امنیت جامعه

دختر پسر قبل از ازدواج جزی خانواده هستند و تابع و پیرو والدین به حساب می آید ولی بعد از ازدواج مستقل می­شوند و مستقلانه تصمیم می­گیرند و در نتیجه زندگی آن­ها هدفدار
می­شوند.

9-4 کسب معنویت

 در بسیاری از روایات برای ازدواج فواید زیادی ذکر شده به طوری که شخصی که ازدواج نکند رشد می­کند و اعمال و عبادت­هایش نزد خداوند ارزشمند می­آید تا جای که خواب او عبادت بشمار می­­آید و فرشتگان تا قیامت برای او استغفار می­کنند.

ازدواج زود هنگام و دیر هنگام هر دو آسیب­هایی دارند. ازدواج زود هنگام مورد ستایش اسلام قرار گرفته است برای رسیدن به آمادگی ازدواج دختر و پسر باید به بلوغ­هایی برسند. بلوغ­های لازم برای ازدواج عبارت است از؛ بلوغ جنسی، بلوغ عقلی، بلوغ عاطفی و بلوغ اقتصادی که آن را شرح خواهیم داد.[12] 

بلوغ عقلی: جوانی که قصد ازدواج دارد، باید بر رشد فکری و عقلی برسد تا بتواند مصلحت و مفسده­ی خود را  تشخیص دهد و در انتخاب همسر دچار سردرگمی یا اشتباه نمی­شود. و هنگامی که همسرش را انتخاب کرد و دچار اختلاف شوند از خود رفتار مختلفی نشان می­دهد و بهترین راه حل را برای مشکلش انتخاب می­کند. و بلوغ عقلی آنی و یک شبه بدست نمی­آید گر چه مطالعات و تحصیلات در شکل گیری بلوغ عقلی تاثیرگذار است و چه افرادی هستند که با و چه بسیار افرادی هستند که با گرفتن مدارک عالی تحصیلی، هنوز به این بلوغ نرسیده­اند و گاهی با تصمیماتی که می­گیرند دچار تزلزل می­شوند. خداوند در آیه­ی 6 سوره نساء می­فرماید: «یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده  و به نکاح تمایل پیدا کردند و  آنان را با درک مصالح زندگی خود آگاه ساختید اموالشان را به آنها بدهید.» مطابق با این آیه زمان ازدواج پس از سن بلوغ جنسی و زمانی است که انسان درک نسبی دارد.                                          

بلوغ جنسی: و در بلوغ جنسی در دختر و پسر باید رشد و تغییراتی کنند که مسائل مربوط به  باردار کردن برای مردان و باردارشدن برای زنان را متوجه شوند. که این یکی از مهم ترین اهداف ازدواج است، برای رسیدن به این بلوغ سن خاصی مطرح نیست. و این به معنا نیست که اگر دختر و پسر به این بلوغ برسند می­توانند ازدواج کنند بلکه بلوغ­های دیگری هم نیاز است که به شرح آنان خواهیم پرداخت.[13]      

بلوغ عاطفی: یکی از فواید بسیار مهم ازدواج، ایجاد ارتباطی محبت آمیز از سر عشق با همسر است. دختر و پسر عشق و صمیمیت را نثار یکدیگر می­کنند سرمایه­ای بزرگ در زندگی است و این همان بلوغ عاطفی است. در ایجاد عاطفه بلوغ عاطفی موثر است. کانون خانواده را گرم می­کند و زندگی را شیرین می­کند. در بلوغ عاطفی فرد قدرت ابراز محبت و علاقه را دارد و می­تواند احساسات مثبت و منفی خود را کنترل کند رفتار و منش والدین و نوع ارتباط با یکدیگر نیز موثر است.

بلوغ اقتصادی: بلوغ اقتصادی این نیست که پسر درآمد زیادی داشته باشد به این معنا است که جوان به آگاهی و مهارت رسیده است که برای معاش خود برنامه­ریزی کند. و این بلوغ مخصوص پسران نیست بلکه دختران با برنامه ریزی در دخل و خرج می­توانند به این بلوغ برسند.

5- تعدد همسر

از مشکلات بسیاری که خانواده­ها درگیر آن هستند؛ دو همسر داشتن است. همسر دوم گرفتن سخت نیست ولی اداره ی دو خانواده، سخت و نفس گیر است. آرامش یکی از بزرگترین میوه­های ازدواج است. همسر اول دوست دارد تمام توجه همسرش به سمت او باشد و جایگاهی برای همسر دوم نباشد. زیرا منجر به نگرانی او و درصدد انتقام بر می­آید. نسبت به شوهر و فرزندانش بی اعتنا می­شود و آرامش را از همسر می­گیرد. در صورتی هم که همسر عکس العمل تندی نشان دهد منجر به جنگ و نزاع می­شود. فرزندان به خیانت روی می­آورند و در دام اعتیاد و فرار از خانه
می­افتند.

اسلام اگر چه تعدد زوجات را تجویز کرده ولی آن را مشروط به رعایت کامل عدالت در بین همسران دانسته و رعایت عدالت هم کاری بسیار دشوار است؛ در قرآن آمده: «هر چه خواستید، دو یا سه یا چهار زن بگیرید، ولی اگر بیم آن را دارید که نتوانید در میان آن ها با عدالت رفتار کنید، بیش از یک زن نگیرید.»[14] در این آیه مردها توصیه شده که اگر بیم آن دارید که نتوانید در میان همسران متعدد با عدالت کامل رفتار کنید از گرفتن بیش از یک زن خودداری کنید و همه می­دانیم که رعایت تساوی و عدالت کامل در تمام جهات در میان دو همسر کاری بسیار دشوار و غیر ممکن است. بنابراین بیش از یک همسر اختیار کردن نه به صلاح دین مرد است و نه به صلاح دنیای او است. مرد در چند مورد ناگزیر به انتخاب همسر است. 1- در صورتی که همسر اول او عقیم و نازا باشد؛ 2- در صورتی که همسر اول در اثر بیماری که دارد، نتواند نیروی جنسی شوهرش را ارضاء کند؛ 3- در صورتی که همسر اول سرد مزاج و به عمل جنسی
بی علاقه باشد و تمکین نکند و مرد بیم آن را دارد که به گناه کشیده شود.[15]

 در این صورت مرد می­تواند تجدید فراش کند، و عذر مورد قبولی دارد، گر چه باز هم بی درد سر نیست، ولی تحمل آن، ارزش دارد. ولی اگر مرد فداکاری کند و به همسر اول خود اکتفا کند این بهتر است ولی اگر ناچار شد همسر دوم بگیرد، باید بکوشد تا در تمام جهت­ها نسبت به آنان تساوی را رعایت کند و رفتار عادلانه و بدون تبعیض داشته باشد. در چنین مواردی صلاح همسر اول است که عذر شوهر خود را بپذیرد و با همسر دوم موافقت کند و خود پیش قدم شود و وسیله را برای ازدواج همسرش فراهم کند و وجود همسر دوم را تحمل کند. و در پایان این بحث این نکات برای بانوان لازم است:

مهمترین عاملی که مرد را به فکر تجدید فراش می­اندازد به شرح زیر است:

عامل اول: نبودن آرامش در خانه، خانه باید طوری باشد که محل آرامش و تجدید نیروی برای مرد باشد. مرد دوست دارد که منزل و خانواده­اش این گونه باشد. ولی اگر همسر بهانه جویی و ایراد گیری، بی ادبی و ناسپاسی و بد اخلاقی­های مدام داشته باشد آسایش و آرامش را از شوهر خود سلب می­کند و ممکن است شوهر آزرده شود و به ستوه آید و به فکر تجدید فراش و محلی آرام بیفتد.[16]

عامل دوم: آرایش نکردن زن در خانه است، زیرا مردان اغلب تنوع طلب هستند دوست دارند همسرشان در منزل زیبا و جذاب باشد. برای شوهر خود آرایش کند، بهترین لباس­هایی را که معمولا آن­ها را در عروسی­ها می­پوشد برای همسر خود بپوشد. هر روز به شکلی برای همسرش دلبری کند. حال اگر زن چنین کاری را کرد، مرد هم کمتر به فکر تجدید فراش می­افتد، زیرا نیازی برای این کار نمی­بیند و مرد در صورتی به فکر همسر دوم می­افتد که همسر اول چنین نباشد.[17]

زن و شوهر­هایی که قدیمی هستند مثلا شصت سال، پنجاه سال، هفتاد سال اعم زندگی کرده­اند ولی بعد از این که یکی از پیرزن یا پیرمرد فوت می­کند. آن دیگری مدت­ها عزادار است. زیرا این ازدواج با جهت گذاشته شده، نسبت به هم صمیمی هستند و چیزی از مسائل جنسی و زناشویی، آن­ها را به خود جذب نکرده است.[18]

فرمود: در هنگام ازدواج باید به این نکته توجه داشته باشد. «المَراهُ رَیحانَهُ وَ لَیست بِقَهرمَانَه» زن، گل است –ریحان یعنی گل- انسان با گل چه کار می­کند؟ نوع برخورد با گل چگونه است؟ اگر با گل کشتی بگیرند، گل پر پر می­شود. اگر گل را گل بشناسند و برخورد گلانه؛ با آن بکنند، مایه­ی زینت و موثر است و وجود خودش شاخص و بارز خواهد بود. «وَ لَیست بِقَهرمَانَه» قهرمانه به معنی قهرمانی که به فارسی می­گوییم، نیست؛ یک تعبیر عربی است که از فارسی گرفته شده است، قهرمان به طور خلاصه یعنی، مباشر امور. سرکارگر. یعنی در خانه­ی شما، زن به عنوان مباشر امور خودتان ندانید خیال نکنید که شما رئیس هستید؛ کارهای خانه و امثال آن به عهده­ی یک کارگر است؛ سر کارگر هم زن است و باید در برخورد با او رئیسانه عمل کرد.[19]         

نتیجه گیری:

ازدواج باعث می شود که جوانان احساس آرامش زیادی کرده و کسانی که فواید ازدواج را می دانند برای این که این امر با رغبت بیشتری با مسئله روبرو شوند. جوانان باید بدانند که با ازدواج تنها به میل جنسی خود پاسخ نداده­اند بلکه باعث رشد، شخصیت اجتماعی، اعتبار و آبروی بیشتری می شوند جوانان چه دختر و چه پسر است بدانند که شخص بدون همسر کامل نیست. هر چه از نظر علم و فضایل اخلاقی رشد کنند به کمال مطلوب خود نمی رسند مگر اینکه ازدواج کند اگر زنان آرامش و زیبایی خود را حفظ کنند مردان کمتر به فکر همسر دوم می افتند زن در شرایطی که نتواند شوهر خود را ارضا کند یا عقیم باشد اگر به همسر خود اجازه دهد که همسر دوم اختیار کند برای او بهتر است. باید در این صورت رعایت عدالت و مساوات کند. اگر جوانی یکی از بلوغ های جنسی، عقلی، اقتصادی را نداشته باشد بهتر است که دیرتر ازدواج کند. جوانی که شهوت و میل جنسی او را تحت تاثیر قرار داده است، ازدواج کردن برای او واجب می شود و فرقی بین دختر و پسر نیست. رفتار مرد باید طوری با زن باشد که مانند گل با او رفتار کند مثلا با گل نمی شود کشتی گرفت زیرا پژمرده می شود.

 

فهرست منابع:

* قرآن

الف: کتب فارسی

             1.             امینی، ابراهیم، همسرداری، ناشر بوستان کتاب، 1381ه.ش.

             2.             زمانی، مصطفی، عروسی تولدی جدید، انتشارات نوید اسلام، چاپ سوم، 1391ه.ش.

             3.             کابلی، علی، دل به دل راه داره مهارتهای مدیریت ازدواج از دیدگاه استاد قرائتی، ناشر قبسات، چاپ اول، 1395ه.ش.

             4.             شعبانی، اکبر، ازدواج به شرط خوشبختی، انتشارات مبین اندیشه، چاپ دوم، 1394ه.ش.

             5.             صدری مازندرانی، حسین، هنر انتخاب همسر، قم، ناشر مشهور، چاپ هشتم، 1392ه.ش.

             6.             کمینه موضوعی، خانواده به سبک ساخت یک جلسه مطول مطوی در محضر مقام معظم رهبری، تهران، چاپ اول، 1392ه.ش.

             7.             مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسیان، چاپ بیستم، 1382ه.ش.

             8.             ملک محمودی، امیر، راهنمای ازدواج، میراث ماندگار، قم، چاپ دوم، 1385ه.ش.

ب: سایتها

           1.            www.Namnak.com.

   

[1]. حوزه علمیه فاطمه الزهرا (سلام الله علیها)- شیراز- طلبه سال دوم.
[2]. صدری مازندرانی، هنر انتخاب همسر.
[3]. زمانی، عروسی تولدی جدید،ص39.
[4]. احزاب: 35.  
[5]. الیگودرزی، راهنمای ازدواج.
[6]. شعبانی، ازدواج به شرط خوش بختی مهارت های انتخاب همسر، ص15.
[7]. همان، ص19.
[8]. شعبانی، ازدواج به شرط خوش بختی مهارت های انتخاب همسر، ص22.
[9]. همان، صص22-23.
[10]. همان، ص27.
[11]. همان، ص28.
[12]. کابلی، مهارت های مدیریت ازدواج از دیدگاه آقای قرائتی.
[13] . www.Namnak.com. 98/6/3- 18:..
[14]. نساء: 3.
[15]. امینی، همسرداری، ص285.
[16]. کمیته موضوعی، خانواده به سبک ساخت یک جلسه مطول مطوی در محضر مقام معظم رهبری، تهران، چاپ اول، 1392ه.ش، ص42.
[17]. همان.
[18]. همان.
[19]. همان.