شناخت گناهانی که تأثير مستقيم بروی جامعه و مردم می‌گذارد
3️⃣ استغفار از سه‌گونه گناه؛ فردی، تعدی به‌غير ، جمعی
1️⃣ يکجور گناهی است که فقط ظلم به نفس است. گناهی است که فرد مرتکب می‌شود و اثر مستقيمش هم به خود او برمی‌گردد؛ گناهان متعارفِ فردىِ معمولی.
2️⃣ نوع ديگر، گناهی است که فرد مرتکب می‌شود، اما اثر مستقيم آن به مردم و به ديگری می‌رسد. اين گناه، سنگين‌تر است. اين گناه، ظلم به نفس هم هست؛ اما چون تعدی و تجاوز به ديگران است، دشواری کار آن بيشتر است و علاج آن هم سخت‌تر است؛ از قبيل ظلم، غصب، پايمال کردن حقوق مردم، پايمال کردن حقوق عمومی انسان‌ها. اين گناه بيشتر متعلق می‌شود به حکومت‌ها؛ اين گناه مديران است؛ اين گناه سياستمداران است؛ اين گناه شخصيت‌های بين‌المللی است؛ اين گناه آنهایی است که يک کلمه حرفشان، يک امضايشان، يک عزلشان، يک نصبشان می‌تواند خانواده‌هايی و گاهی ملتی را تحت تأثير قرار دهد.
3️⃣ نوع سوم، گناهان جمعی ملت‌هاست. بحث يک نفر آدم نيست که خطايی انجام دهد و يک عده از آن متضرر شوند؛ گاهی يک ملت يا جماعت مؤثری از يک ملت مبتلا به گناهی می‌شوند. اين گناه هم استغفار خودش را دارد. يک ملت گاهی سال‌های متمادی در مقابل منکر و ظلمی سکوت می‌کند و هيچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهد؛ اين هم يک گناه است؛ شايد گناه دشوارتری هم باشد؛ اين همان «انّ‌االله لا يغيّر ما بقوم حتّي يغيّروا ما بانفسهم» است؛ اين همان گناهی است که نعمت‌های بزرگ را زايل می‌کند.
